During the liberation of Europe, the Battle of Aachen was a significant battle conducted between Allied and German forces in and around Aachen, Germany. The battle took place in October 1944. Aachen was the first city on German soil to be captured by the Allies. You will discover many iconic sites and stories in the city, including the location of the Aachen special courts, the Oppenhoffallee Monument and the traces of war at St. Foillan Church.

Germany

The photo, taken on 11 May 2023, shows the entrance of St. Folian with the wounds of the past visible here.​ 

st-folian-2_1280_1280_fit_90.webp

​As a newspaper that had been published since January, the Aachener Nachrichten was the only newspaper in Germany able to report on the end of the war.​  As a work of the U.S. Federal government, the image is in the public domain in the United States.

aachener_nachrichten_8._mai_1945_1280_1280_fit_90.webp

Photograph of the bunker at the corner of Saarstraße and Wittekindstraße with a view of both side walls (21.02.2023)​ ​​

bunker_saarstrasse_1280_1280_fit_90.webp

The liberation of Aachen

Annelies "Anne" Marie Frank urodziła się 12 czerwca 1929 r. we Frankfurcie nad Menem, a zmarła w Bergen-Belsen w 1944 r. Stała się znana dzięki pośmiertnej publikacji swojego dziennika przez jej ojca. Od tego czasu jest postrzegana jako reprezentantka prześladowanych i zamordowanych dzieci.Prywatne zapiski Anne obejmują okres od 12 czerwca 1942 roku do 1 sierpnia 1944 roku. Nie tylko dają one czytelnikowi wgląd w codzienne życie nastolatki w ukryciu w Amsterdamie, ale także opisują życie żydowskiej rodziny Franków przed ich długą i starannie zaplanowaną ucieczką z Niemiec w 1933 roku. Miasto Akwizgran odegrało kluczową rolę w tej podróży. Od 1932 roku rodzice Anne, Otto i Edith Frank (z domu Holländer), rozważali opuszczenie Niemiec, ponieważ ich codzienne życie i możliwości zawodowe były coraz bardziej dotknięte przez umacniającą się politykę narodowego socjalizmu. Otto, który pracował w branży bankowej, postanowił pójść za radą swojego szwagra. Zrezygnował z mieszkania we Frankfurcie i wyjechał do Amsterdamu, aby zbudować nową karierę zawodową i zapewnić swojej rodzinie możliwość utrzymania.W związku z tym rodzina rozdzieliła się na kilka miesięcy. W tym czasie Anne i jej starsza siostra Margot początkowo mieszkały z matką we Frankfurcie w domu matki Otto. Następnie, od września 1933 r. do 7 grudnia 1933 r., mieszkały na 1. piętrze domu przy Pastorenplatz 1 w Akwizgranie z matką Edith, Rosą. Sama Anne została dłużej w Akwizgranie, pozostając w domu z babcią do 16 lutego 1934 roku, nawet po tym, jak jej siostra i matka przeniosły się do Amsterdamu, aby dołączyć do ojca w grudniu 1933 roku. Chociaż w swoich pamiętnikach Anne opisywała później silne przywiązanie do swojej babci Rosy, według byłego żydowskiego chłopca z sąsiedztwa jej pobyt w Akwizgranie był związany z samotnością, zwłaszcza w okresie po wyjeździe jej siostry.Po Nocy kryształowej w 1938 r., rodzina próbowała również wydostać babcię Rosę z kraju do Amsterdamu. Udało im się to w marcu 1939 roku. W styczniu 1942 r., po długiej chorobie, Rosa Holländer zmarła w Amsterdamie.

Pobyt Anne Frank w Akwizgranie

Po wyzwoleniu Akwizgranu w październiku 1944 r. amerykańskie władze okupacyjne starały się przywrócić codzienne życie w mieście. Obejmowało to również zagwarantowanie, że miejscowa ludność będzie mogła ponownie otrzymywać informacje za pośrednictwem niemieckojęzycznej gazety.Podczas gdy w pozostałych częściach Niemiec propaganda narodowych socjalistów dominowała aż do maja 1945 r., w Akwizgranie od 24 stycznia 1945 r. pojawiła się pierwsza gazeta kontrolowana przez amerykańskie władze okupacyjne: Aachener Nachrichten. W ten sposób w Akwizgranie została napisana historia mediów. W żadnym innym niemieckim mieście w okresie bezpośrednio powojennym nie wydano podobnej lokalnej gazety.Licencja na wydawanie gazety została przyznana przez władze amerykańskie dwóm osobom, które były dalekie od narodowego socjalizmu. Obok dziennikarza Otto Pescha funkcję redaktora pełnił socjaldemokrata i drukarz Heinrich Hollands. Podjęto świadomą decyzję przeciwko katolickim lub burżuazyjnym mieszkańcom, aby przeciwstawić się administracji miasta. Było również jasne, że nowi redaktorzy mieli przyczynić się do rozwoju kultury demokratycznej za pośrednictwem swojej gazety. Rzeczywiście, często dochodziło do konfliktów między władzami miasta a "Aachener Nachrichten".Niemniej jednak Aachener Nachrichten pozostała jedyną gazetą dozwoloną w Niemczech w okresie powojennym. Jednak, co ciekawe, nazwisko Hollandsa nie mogło pojawić się w gazecie, ponieważ jego syn nadal walczył w Wehrmachcie i należało obawiać się aktów zemsty przeciwko niemu.

Niezależna gazeta w Niemczech

Po długich i ciężkich walkach miasto Akwizgran zostało zajęte w październiku 1944 roku. Zaledwie dziesięć dni później amerykańskie władze wojskowe ustanowiły nowy rząd miasta z niemieckimi cywilami na czele. Duże miasto, które do tego czasu liczyło zaledwie około 10 000 mieszkańców, było zarządzane przez burmistrza Franza Oppenhoffa, któremu pomagało dziewięciu innych burmistrzów. Jednak wszyscy oni należeli do kręgów burżuazyjnych o silnych przekonaniach katolickich. Z drugiej strony, robotnicy nie byli reprezentowani na szczycie miasta - dotyczyło to nawet przedstawicieli katolickiego ruchu robotniczego.Rząd wojskowy początkowo nie miał problemu z tym układem, ponieważ propozycja nominacji Oppenhoffa wyszła od biskupa Akwizgranu. Jako że władze amerykańskie postrzegały Kościół katolicki w szczególności jako siłę oporu przeciwko nazistom, pokładały duże zaufanie w nowym kierownictwie miasta. Wynikało to zwłaszcza z faktu, że i tak mogło ono działać tylko pod amerykańskim nadzorem, a dla okupanta ważne było przede wszystkim zapewnienie normalnego życia codziennego poza frontem.Nie minęło jednak wiele czasu, zanim pojawiła się poważna krytyka działań nowo powołanych władz Akwizgranu. Przede wszystkim Departament Wojny Psychologicznej 9 Armii Sił Zbrojnych USA poczuł się urażony zaistniałymi okolicznościami. Saul K. Padover, profesor historii, który wyemigrował z Austrii do USA jako dziecko w latach dwudziestych XX wieku, był szczególnie zaniepokojony brakiem różnorodności w kierownictwie miasta Akwizgran. Nie odzwierciedlało to rozumienia demokracji przez Padovera, ponieważ nie odzwierciedlało całego składu populacji. Zamiast tego postrzegał je jako grupę przedstawicieli klasy wyższej, z których większość była aktywna w politycznym katolicyzmie przed erą nazistowską. We władzach miasta nie było widać demokratycznego ducha, który PWD chciał wprowadzić w Niemczech.Dlatego też liczne amerykańskie gazety donosiły o "skandalu w Akwizgranie". Według tych doniesień czytelnicy w USA musieli myśleć, że pod bezinteresowną władzą okupacyjną grupa antydemokratycznych sił próbuje zapobiec demokratyzacji okupowanego miasta Akwizgran. Dopiero po tych doniesieniach prasowych władze wojskowe usunęły z administracji wielu byłych nazistowskich polityków. Pozostawiły jednak Oppenhoffa na stanowisku burmistrza, aż do jego zabójstwa przez Werewolf-Kommando z pozostałości nazistowskich Niemiec w dniu 25 marca 1945 r.

Skandal w Akwizgranie

W cieniu wpisanej na listę światowego dziedzictwa UNESCO katedry w Akwizgranie znajduje się kościół miejski św. Foliana. Od XII wieku był to kościół dla mieszkańców miasta i przez cały ten czas był wielokrotnie nawiedzany przez pożary. Jednak podczas II wojny światowej budynek został prawie całkowicie zniszczony.Kościół został szybko odbudowany we wczesnych latach powojennych, a do 1958 roku powstał obecny kształt świątyni. Jednak na elewacji kościoła, bezpośrednio przy wąskiej uliczce prowadzącej do katedry, wciąż widoczne są zniszczenia spowodowane działaniami wojennymi podczas II wojny światowej. Uszkodzenia budynku, które powstały podczas bombardowań i walk w trakcie wyzwalania Akwizgranu, zostały celowo pozostawione bez naprawy.Dziś są to rany wojennej przeszłości. Odpryski na cokole pokazują, jak bardzo kościół został uszkodzony podczas walk. Ponieważ jednak większość uszkodzeń znajduje się na poziomie gruntu lub kolan, większość ludzi nie zauważa już tych śladów II wojny światowej.

Rany przeszłości: Kościół św. Foliana

System sądownictwa odegrał znaczącą rolę w narodowosocjalistycznych Niemczech, stale rozszerzając i wzmacniając władzę nazistów. Po rozpoczęciu wojny sędziowie pracujący w systemie sądownictwa zostali powołani na żołnierzy "Wewnętrznego Frontu". Koncepcja i legitymizacja sądów specjalnych została zaczerpnięta z Republiki Weimarskiej. Ich celem było głównie sądzenie przestępstw politycznych, a tym samym stały się one instrumentami do szybkiej i pewnej eliminacji przeciwników politycznych.Na podstawie Sondergerichtsverordnung (rozporządzenia o sądach specjalnych) z 21 marca 1933 r. (które po Reichstagsverordnung było krokiem w kierunku wyeliminowania rządów prawa), sądy specjalne zostały ustanowione w każdym wyższym okręgu sądowym. Miało to na celu zabezpieczenie i ustabilizowanie nazistowskiego reżimu. Początkowo Kolonia stała się kolejnym sądem właściwym dla okręgu Akwizgranu. Jednak ze względu na rosnącą liczbę spraw sądowych w 1941 r. w Akwizgranie utworzono odrębny Sąd Specjalny.Po systematycznym rozszerzaniu jurysdykcji sądów, początek wojny i Kriegssonderstrafrechtverordnung (rozporządzenie o specjalnym wojennym prawie karnym (KSSVO)), które zostało już uchwalone, ostatecznie doprowadziły do niemal nieograniczonego rozszerzenia jurysdykcji specjalnej. Obejmowało to uchylanie się od poboru, podżeganie do dezercji i samookaleczenia, a także rozkład sił wojskowych. Następnie wprowadzono inne przepisy dotyczące kar politycznych. Oprócz rozszerzenia jurysdykcji, procedury były również coraz bardziej "upraszczane". Na przykład, nakazy aresztowania nie mogły być kwestionowane, a przyjęcie dowodów mogło zostać odrzucone, jeśli sąd uznał, że nie są one już istotne dla wyjaśnienia incydentu.Pod koniec wojny, ze względu na podejście aliantów, Sąd Specjalny w Akwizgranie został przeniesiony najpierw do pobliskiego miasta Düren, a następnie do Siegburga. Ostatni zachowany dokument z biura sądu datowany jest na 30 stycznia 1945 roku. Unikalną cechą akt z Sądu Specjalnego w Akwizgranie jest to, że niektóre z nich były kontynuowane po zakończeniu wojny, kontynuowane w innym sądzie, ponownie ocenione lub zamknięte.

Sądy specjalne w Akwizgranie

Oppenhoff urodził się 18 sierpnia 1902 r., a od 1933 r. był prawnikiem w Akwizgranie, znanym z obrony księży i Żydów. Naziści byli niezadowoleni z Oppenhoffa i był on kilkakrotnie upominany przez wysokich rangą urzędników narodowosocjalistycznych z powodu swoich działań. Oppenhoff pracował również dla firmy zbrojeniowej Veltrup, co pomogło mu uniknąć powołania do wojska. We wrześniu 1944 r., gdy wojska amerykańskie znajdowały się w pobliżu Akwizgranu, a miasto było w dużej mierze zniszczone, Oppenhoff skontaktował się z siłami amerykańskimi. Po wycofaniu się wojsk niemieckich 31 października 1944 r. został mianowany przez wojsko burmistrzem.Oppenhoff wiedział, że dopóki wojna się nie skończyła, jego życie było zagrożone. Mimo to zdecydował się na współpracę ze zwycięskimi mocarstwami. Niestety, 25 marca 1945 r. został zamordowany przed swoim domem przy Eupener Straße przez oddział Werewolf-Kommando. Wśród pięciu napastników byli 14-letni chłopiec i 16-letnia dziewczyna. Chociaż napastnicy zostali złapani, nigdy nie odkryto osoby odpowiedzialnej za zabójstwo, ale Oppenhoff z pewnością był ofiarą narodowosocjalistycznej dyktatury. Został pochowany na Cmentarzu Wschodnim w Akwizgranie.Aby go upamiętnić, zbudowano pomnik z 13 betonowych filarów z następującymi cytatami:"Nie sądźcie, abyście nie byli sądzeni". - Nowy Testament "Człowiek jest wolny. Indywidualność człowieka przekształca się w wolność." - G. Büchner "Kochaj bliźniego swego jak siebie samego". - Księga Kapłańska "Milczenie może stać się przestępstwem". - Kurt Schumacher "Nasze pokolenie jest w bardzo dużym stopniu pokoleniem winnym." - Alfred Oelp "Godność człowieka jest nienaruszalna." - §1 Grundgesetz (Ustawa Zasadnicza Niemiec) "Los można pokonać tylko poprzez zrozumienie." - Hermann Hesse "Nie tylko czyn, ale także cierpienie jest drogą do wolności." - D. Bonhoeffer "Uwięziona prawda dręczy". - Róża Luksemburg "Szóste przykazanie: Nie zabijaj". - Biblia hebrajska "Jeśli nie walczył sam a został pokonany, wróg jeszcze nie wygrał". - Berthold Brecht / C. v. Ossietzky "Kochaj swoich wrogów, błogosław tych, którzy cię przeklinają". - Nowy Testament

Pomnik Oppenhoffallee

​​​Haus Löwenstein, located on Aachen's market square, is one of the city's most famous buildings. It was likely built in the 14th century and is one of the few buildings from that period still standing today. It is believed that the house was once used both for residential purposes and as an Inn.​At the beginning of the 20th century, the house was united with the neighbouring house, Zum Wolf. During the Second World War, Haus Löwenstein was damaged. In 1969, the house was acquired by the city and restored by the city conservator Leo Hugot, who made significant structural changes. In the process, Haus Löwenstein and the house Zum Wolf were again visually separated, although today they still share the same entrance. Hugot strove to restore the house to its Gothic form, although he had no historical plans or illustrations. For this reason, his renovations were viewed quite critically at the time. The historic facade, however, stands in marked contrast to Hugot's interior design of Haus Löwenstein which is, in keeping with the early seventies trend, done in brutalist style.This approach is characteristic of the reconstruction of destroyed cities in Germany. Immediately after the end of the war, reconstruction was influenced by a lack of space and was subject to the maxim of restoring important infrastructure and creating housing as quickly as possible. As a result, many historic buildings initially underwent only makeshift repairs and were not comprehensively renovated and restored until the 1960s or 1970s. &nbsp;​Subsequently, they were often re-purposed, as was the case with Haus Löwenstein. The new design of the interior made it possible to use the building for the city administration, a purpose which it still serves today along with a large hall for press conferences and space for the marketing department.Haus Löwenstein is thus emblematic of a particular era of German reconstruction: historic building fabric was preserved after the war, but at the same time changed and re-purposed.

Löwenstein House (Haus Löwenstein)

W czasach reżimu nazistowskiego miejski wydział zdrowia w Akwizgranie mieścił się wraz z administracją miejską w Domu Straży Granicznej. Był on odpowiedzialny za wdrażanie nazistowskiej ustawy o zapobieganiu chorobom genetycznym potomstwa, która miała na celu promowanie nazistowskiej higieny rasowej i obejmowała obowiązkową sterylizację osób niepełnosprawnych.Lekarze rządowi w Akwizgranie zażądali setek takich sterylizacji dla osób, które uznali za "gorsze". W latach 1941-1945, z pomocą departamentu zdrowia, osoby niepełnosprawne i chore z Akwizgranu były deportowane, a następnie systematycznie mordowane w ramach operacji takich jak Akcja T4. Wielu z nich wykorzystywano również w okrutnych eksperymentach na ludziach, lekceważąc zasady etyczne. Projekt Wege gegen das Vergessen (Drogi przeciw zapomnieniu) upamiętnia udział lekarzy rządowych Akwizgranu w tych zbrodniach za pomocą tablicy pamiątkowej przymocowanej do zachodniej fasady wieży Domu Straży Granicznej.

Dom Straży Granicznej

Deportacje żydowskich mieszkańców Akwizgranu rozpoczęły się od przymusowego przesiedlenia ich z domów i mieszkań do obozów zbiorczych. Jeden z tych obozów znajdował się przy Grüner Weg. Stamtąd żydowskie ofiary były prowadzone pod nadzorem SS i policji do najbliższego przystanku tramwajowego.Następnie specjalnymi pociągami przewożono je na dworzec główny w Akwizgranie. Tam czekały już na nich pociągi deportacyjne, złożone z wagonów towarowych. Często pociągi najpierw jechały do Düsseldorfu, gdzie pociągi z różnych miejsc były łączone w duży transport. Wszystko było zorganizowane, łącznie z kosztami transportu. Zgodnie z taryfą trzeciej klasy, ofiary były obciążane opłatą w wysokości 4 Reichspfennige za osobę i kilometr. Zazwyczaj w pociągach, które składały się z maksymalnie 45 wagonów towarowych, znajdowało się 1000 osób.Pod koniec wojny w wagonach towarowych stłoczono od 2000 do 3000 osób. Cztery osoby na metr kwadratowy. Bez odpowiedniego wyżywienia, bez toalet. Podróże trwały wiele dni: trudno sobie wyobrazić, jak radzili sobie ludzie w wagonach. Podczas II wojny światowej wszyscy żydowscy mieszkańcy Akwizgranu, którzy nie uciekli wcześniej w bezpieczne miejsce, zostali deportowani. W sumie z Akwizgranu odjechało siedem transportów do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady. Deportacje w Akwizgranie rozpoczęły się w marcu 1942 roku, a zakończyły we wrześniu 1944 roku.W październiku 1944 r. dworzec główny był przedmiotem ciężkich walk podczas wyzwolenia. 1. i 30. amerykańskie dywizje piechoty zajęły wzgórza na południe i zachód od Akwizgranu, co doprowadziło do ataku na Akwizgran. Po intensywnych walkach, które doprowadziły do częściowego zniszczenia dworca kolejowego, 21 października 1944 r. zakończył się konflikt zbrojny w Akwizgranie. Następnie dworzec główny został szybko odbudowany, ponieważ był potrzebny aliantom ze względów logistycznych.

Dworzec główny w Akwizgranie

Dom na rogu Pippinstraße i Rolandstraße w Akwizgranie jest ważnym miejscem w historii Akwizgranu, ponieważ uważa się, że 21 października 1944 r. o godzinie 12:05 pułkownik Gerhard Wilck podpisał tam ostateczną deklarację kapitulacji miasta. W ten sposób pierwsze duże niemieckie miasto zostało wyzwolone spod nazistowskiej dyktatury. Wilck był dowódcą 246 Dywizji Grenadierów Ludowych i ostatnim komendantem miasta Akwizgran od 12 października. Na próżno próbował bronić miasta przed wojskami alianckimi. Chociaż Wilck i jego poprzednik, generał Gerhard Graf von Schwerin, próbowali od 10 września 1944 r. przekonać naczelne dowództwo armii do opuszczenia miasta, propozycja ta została brutalnie odrzucona. Wilck był zobowiązany nie oddawać dobrowolnie ani centymetra terenu wrogowi i utrzymać miasto do ostatniego człowieka. Bitwa o Akwizgran miała głównie cele propagandowe, ponieważ ze strategicznego punktu widzenia miasto było praktycznie bez znaczenia.Kiedy niemieckie oddziały zostały zepchnięte do pojedynczego bunkra, amerykański oficer John Corley przedstawił Wilckowi ultimatum: podda się lub miasto zostanie zniszczone. Corley nalał mu szklankę whisky i ponownie namawiał do poddania się. Wilck jednak nadal odmawiał. Dopiero po trzeciej szklance whisky Wilck podpisał deklarację, a następnie, wraz z pozostałymi 3 473 niemieckimi żołnierzami, trafił do niewoli. Dziś dom jest wykorzystywany jako rezydencja.

Dom na rogu Pippinstraße / Rolandstraße

Po pierwszych nalotach na terytorium Niemiec w 1940 r. uruchomiono "pilny program ochrony ludności cywilnej". Ze względu na swoje położenie Akwizgran został uznany za miasto szczególnie zagrożone. Na tej podstawie w styczniu 1941 r. rozpoczęto pierwsze prace nad schronami przeciwlotniczymi. Preferowano wysokie bunkry, ponieważ wymagały one mniejszych kosztów i materiałów. Ze względów kamuflażowych bunkry musiały w jak największym stopniu wtapiać się w otaczającą zabudowę. Z 15 wysokimi bunkrami, z których niektóre zostały zbudowane jako pierścień wokół średniowiecznego centrum miasta, Akwizgran był miastem o największej gęstości bunkrów pod względem liczby ludności wśród miast w Rzeszy Niemieckiej.Bunkier na rogu ulic Scheibenstraße i Wittekindstraße, w zasięgu wzroku od średniowiecznego Ponttoru, był budowany od 1941 r. według projektów Urzędu Finansowo-Budowlanego. Do jego budowy, podobnie jak w przypadku wszystkich innych bunkrów na terenie miasta, wykorzystywano jeńców wojennych od grudnia 1941 r. (najpóźniej).W tym przypadku pochodzili oni z Jenieckiego Batalionu Budowlano-Pracowniczego 25. Od 1942 r. trzykondygnacyjny budynek o pięciokątnej podstawie miał służyć jako schron bojowy. Jednak z zaledwie 250 miejscami do spania na powierzchni 655 m2, bunkier był jednym z najmniejszych, ale jednocześnie najdroższych schronów tego typu w mieście. Dlaczego schron został zbudowany w tej formie, nie zostało udokumentowane.W latach 1946-1948 budynek służył jako awaryjne zakwaterowanie dla około 40 rodzin. Później budynek został przeznaczony do de-shelteringu (usunięcia instalacji ochronnych, aby nadawał się do współczesnego alternatywnego wykorzystania, na przykład jako miejsce wydarzeń). Znane są plany i szacunkowe koszty tej przebudowy (ok. 520 000 DM), ale z nieznanych przyczyn prace te nigdy nie zostały przeprowadzone.W 2003 r. budynek, który jest własnością prywatną, został wpisany przez miasto Aachen na listę zabytków jako przykład niemieckiej historii architektury pod rządami nazistów. Do dziś zachowały się wykładziny podłogowe, drzwi przeciwlotnicze, metalowe drzwi do poszczególnych pokoi i niektórych pomieszczeń sanitarnych. Późniejsze dodatki można łatwo rozpoznać. Przebicie ścian i wyburzenie wyższych pięter stworzyło większe pomieszczenia. Z oryginalnych instalacji technicznych do dziś zachował się system grzewczy i turbina systemu wentylacyjnego. Budynek zazwyczaj można zwiedzać tylko z zewnątrz.

Bunkier-wieżowiec

Wkrótce po rozpoczęciu wojny, 12 maja 1940 r. miał miejsce pierwszy nalot na Akwizgran. Do czasu rozpoczęcia walk o miasto 12 września 1944 r. (wraz z przekroczeniem zachodniej granicy i atakiem na Wał Zachodni 15 września), w 64 mniejszych i pięciu dużych atakach zginęły łącznie 2364 osoby. Ponadto samo miasto zostało poważnie zniszczone.Po ponad pięciu tygodniach walk w mieście, z których część toczyła się od ulicy do ulicy z użyciem czołgów i artylerii, 43% z około 14 000 domów w mieście zostało całkowicie zniszczonych, a kolejne 40% uszkodzonych. Spośród 68 kościołów i kaplic w Akwizgranie, 25 zostało zniszczonych, a 43 inne poważnie uszkodzone. Historyczny ratusz również legł w gruzach, ponieważ ostatnie średniowieczne budynki mieszkalne padły ofiarą zniszczeń. Chociaż katedra w Akwizgranie została poważnie uszkodzona przez bombardowania, jej podstawowa konstrukcja została zachowana.W przypadku budynków na Annastrasse, zniszczenie Annakirche, najstarszego kościoła protestanckiego w Akwizgranie, zostało szczególnie dokładnie udokumentowane. Kościół spłonął podczas nalotu bombowego 14 lipca 1943 r., a w kwietniu 1944 r. ucierpiał dom pastora i sala parafialna. Jednak największe zniszczenia w Annastrasse, których ofiarą padła również południowa ściana i wieża kościoła, były wynikiem ostrzału artyleryjskiego podczas bitwy o Akwizgran.Odbudowa miasta rozpoczęła się już w listopadzie 1944 roku. Pierwszym priorytetem była odbudowa budynków mieszkalnych, początkowo na prowizorycznych zasadach, ponieważ wkrótce po kapitulacji Akwizgranu do miasta powracało nawet 5000 osób tygodniowo. Dyskusje na temat celów i realizacji odbudowy, w szczególności traktowania zabytków architektury, trwały do lat 80-tych. Do tego czasu większość zniszczeń wojennych została usunięta z krajobrazu miasta. Jednak tam, gdzie nie wzniesiono nowych budynków, a zamiast tego obszary te zostały wykorzystane jako np. parkingi, pozostałości i ślady zniszczonych budynków można zobaczyć do dziś.

Wyzwolenie Akwizgranu

Miejsca i historie wzdłuż trasy