De Bevrijding van Ellewoutsdijk

Aan beide kanten van de Schelde stond geschut opgesteld. Elk moment van de dag kon er geschoten worden, door beide partijen. Soms was het een hele tijd stil, maar vervolgens konden plotseling granaten door de lucht gieren. Dit maakte een beangstigend geluid. De Duitsers gebruikten de kerktoren als uitkijkpost en de geallieerden waren hiervan op de hoogte. Dat is het begin van de verwoesting van Ellewoutsdijk geweest: vanuit geallieerd standpunt bekeken moest die kerktoren vernietigd worden. 

De beschietingen vanuit Zeeuws-Vlaanderen werden steeds heviger. Jan Oele, die als locoburgemeester fungeerde, besloot uiteindelijk tot evacuatie. Zo vertrokken de inwoners van Ellewoutsdijk; per fiets (met surrogaat-banden), met paard en wagen of met een kruiwagen met wat spullen. Ze gingen naar Driewegen, Ovezande, Oudelande, Baarland, Nisse of ’s-Gravenpolder. Sommigen gingen zelfs te voet met hun varken aan een touw. Een varken was immers een kostbaar bezit, het betekende vlees voor de hele winter. 

Over de bevrijding van Ellewoutsdijk zelf valt eigenlijk weinig of niets te vertellen doordat het hele dorp geëvacueerd was. De officiële datum van de bevrijding is 29 oktober 1944. Na de bevrijding wilde iedereen die geëvacueerd was natuurlijk zo snel mogelijk terug naar het dorp. Helaas was een groot deel van het dorp verwoest. Diegenen van wie het huis nog overeind stond, gingen daar zo snel mogelijk heen. Sommigen gingen al na een week, anderen moesten hun huis vanuit het evacuatieadres eerst zo goed mogelijk bewoonbaar maken. Zij die geen huis meer hadden, scharrelden in het puin nog wat dierbare spullen bij elkaar en zochten een noodoplossing om te wonen. In het dorp werd een noodkerk gebouwd, deze kerk staat nu op het terrein bij Bevrijdingsmuseum Zeeland en is te bezichtigen.

Wist u dat Ellewoutsdijk ook een fort heeft? Dit fort werd gebouwd tussen 1835 en 1839, na de Belgische afscheiding van Nederland. Samen met de kanonnen op de vesting van Terneuzen verdedigde Fort Ellewoutsdijk de Westerschelde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel het fort in handen van de Duitsers, die de vesting uitbreidden met bunkers. De Duitsers gebruikten het fort voor de opslag van munitie en het vormde een bescheiden schakel in de Atlantikwal. Van eind 1944 tot eind 1947 was het fort in gebruik als gevangenis voor NSB’ers. Het aantal gevangenen liep soms in de honderden, ze werden bewaakt door ‘burger-bewakers’ uit de buurt. Sinds 1981 beheert Natuurmonumenten Fort Ellewoutsdijk en zijn verschillende kazematten van het fort toegankelijk voor het publiek. Steek de zeedijk over op deze Liberation Route locatie en neem eens een kijkje in het fort.