Zwarte Kerst in Tiel

Het monument toont een afbeelding van de gevangenis en de namen van de vijf slachtoffers. Na de oorlog werd tegen de gevangenismuur een eenvoudige gedenkplaat aangebracht. Deze verdween echter bij de sloop van het gebouw in 1947. Pas in 2018 kwam er een nieuw monument en het huidige werd in 2022 geplaatst.

De gevangenis van Tiel werd als Huis van Bewaring in 1860 gebouwd en lag tegenover het (nog bestaande) rechtbankgebouw. Tijdens de oorlog kwam het gebouw onder Duits gezag.

Nadat in het najaar van 1944 de Waal frontlijn was geworden tussen bevrijd en bezet Nederland, vonden in het diepste geheim vanuit Tiel overtochten (crossings) over de rivier plaats. Met name probeerde het Tielse verzet geallieerde militairen te helpen die om verschillende redenen (bijvoorbeeld als piloot van een neergestort vliegtuig) in bezet gebied waren beland. Van een geplande crossing kregen Duitse troepen in december 1944 lucht.

Zij overvielen het huis waar de betreffende piloot zich bevond en namen hem en de vrouw des huizes gevangen. Om te voorkomen dat de vrouw hen zou verraden, bevrijdden verzetsmensen haar in de avond van 23 december uit het Tielse politiebureau. Nog diezelfde nacht en in de ochtend werden acht Tielse mannen als  gijzelaar opgepakt. De bezetter eiste de uitlevering van de betreffende vrouw. Toen dat niet gebeurde, werden vijf van de gijzelaars op 24 december om 13.05 in de middag op de binnenplaats van de gevangenis doodgeschoten.

Hoewel de namen van de verantwoordelijke Duitsers bekend zijn, is er nooit iemand voor deze oorlogsmisdaad bestraft.