Radarstation Eisbär

De Tweede Wereldoorlog was een belangrijk omslagpunt voor de luchtvaart. Voor het eerst werd een deel van de strijd ook in de lucht gevoerd. Jagers, bommenwerpers en parachutisten vormde tactische onderdelen in het leger. Wie het luchtruim controleerde had een groot militair voordeel. In eerste instatie waren de Duitse vliegtuigen superieur. In de herfst van 1940 stagneerde de Duitse Blitzkrich en was het de beurt aan de Britse Royal Air Force (RAF) om industrie, havens en burgerdoelen in Duitsland te bombarderen, waaronder de Wilhelmshaven en Bremen. Vanaf 1943 werden ook doelen als Berlijn en Hamburg belangrijk.  

Een belangrijke aanvliegroute richting Duitsland liep boven Friesland. Hoewel de navigatie technologie volop in ontwikkeling was, waren piloten voor een groot deel afhankelijk van herkenningspunten in het landschap. De Waddenzee, de Afsluitdijk en het IJsselmeer waren hierbij goed zichtbaar vanuit de lucht.  

Ook aan Duitse zijde was het belang van de Friese aanvliegroute bekend. Al snel werden zoeklichten en afweergeschut geplaatst. Het vliegveld in Leeuwarden vormde een belangrijk onderdeel in de defensie. Van hieruit stegen Duitse jagers op om de vijandige bommenwerpers zo snel mogelijk te onderscheppen. 

Vanaf 1941 werd de verdedigingslinie uitgebreid met radarstations bij Sondel (‘Eisbär’) en op Terschelling (‘Tiger’) en Schiermonnikoog (‘Schlei’). De geavanceerde radarstations konden de hoogte, snelheid en koers bepalen van zowel vijandelijke toestellen als de eigen nachtjagers. Ze maakten onderdeel uit van de Kammhuber-linie een uitgebreid verdedigingsnetwerk dat zich van Noorwegen tot Zuid-Frankrijk uitstrekte. 

De verdedingingslinie was een groot succes. Veel vliegtuigen werden neergehaald boven Friesland en ongeveer 1 op de 3 vliegeniers keerde niet terug. Op 16 april 1945 komt een abrubt einde aan de werkzaamheden van radarstation ‘Eisbär’. Die ochtend werden boeren uit de omgeving opgetrommeld om te helpen bij de ontruiming van het kamp. Toen de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten de volgende ochtend Sondel binnenvielen lag alles in puin. De radarapparaten en bijbehorende stenen gebouwen waren met springstof opgeblazen. Een dag later kreeg kamp Sondel een nieuwe bestemming: als interneringskamp voor NSB-ers en collaborateurs uit Friesland.